Ses Kaydının İcadı, İlk Ses Kayıt Edilmesi ve Fonotograf (Edouard-Leon Scott de Mar)
İnsanlık, var olduğundan beri pek çok hayaller kurdu. Bu hayallerinin önemli bir kısmını gerçekleştirmiş olmakla birlikte, pek çok hayalini de henüz gerçekleştiremedi. İnsanlığın gerçeğe dönüştürdüğü hayallerinden biri de seslerin kaydedilmesi… Sesleri birtakım materyallerin üzerine kalıcı olarak kaydetme çalışmalarında, ilk çalışmaların yapıldığı günlerden beri büyük ilerlemeler kaydedildi.
2008 yılında yapılan bir keşfe göre, ilk ses kaydı Parisli Edouard-Leon Scott de Martinville tarafından 9 Nisan 1860 yılında yapıldı. Fakat Scott de Martinville yaptığı ses kaydını dinleyemedi; Onun bu kaydı 27 mart 2008 tarihinde çözülerek sese dönüştürülebildi. Bu kayıttan 17 yıl sonra Thomas Edison ses kaydı yaptı ve yaptığı bu ses kaydını daha sonra dinleyebildi.
Edouard-Leon Scott de Martinville’in Buluşu olan Fonotograf’ın ilk patenti 1857 yılında alınmıştır. ilk insan sesi kaydedilene kadar 3 yıl geçmesi gerekmiştir. Günümüzde Fonotograf “Amerikan Tarihi Ulusal Müzesi”nde sergilenmektedir. (Edouard-Leon Scott de Martinville invented the phonautograph in 1857. National Museum of American History, Smithsonian Institution)
Martinville Fonotograf adını verdiği icadı ile sesi görülebilir bir hale dönüştürebiliyordu. Ama kullandığı yöntem sadece ses dalgalarını göstermeye yarıyordu. Martinville kaydettiği sesi tekrar dinleyemiyordu. Martinville’in kaydetiği, Fonotogram olarak adlandırılan görüntüler bilgisayar teknolojisi kullanılarak ancak 27 Mart 2008 tarihinde anlaşılır bir şekilde dinlenebilen bir sese dönüştürülebildi.
Martinville’in Fonotograf’ta kullandığı teknik:
Gaz lambası isiyle karartılmış bir kağıt,
Elle döndürülen bir merdaneye sarılıyor.
Koni biçiminde bir parça, ses dalgalarını toplayarak dar çaplı olan çıkış ucunda yoğunlaştırıyor.
Yoğunlaşan ses dalgaları bu yoğunlaştığı yerde hassas bir tür “iğne”yi titreştiriyor.
Titreşen iğnenin ucu, isle karartılmış kağıda ses dalarının çizilmesini sağlıyor. Elle döndürülen merdanenin sabit bir hızla döndürülmesi gerekiyor ki, çizilecek olan sesin grafiğinin bütün bölümleri birbirleriyle orantılı olsun.
Tarihte bilinen en eski ses kaydı hakkında:
* Tarihte bilinen ilk ses kaydını yapan kişi: Edouard-Leon Scott de Martinville
* Tarihte bilinen en eski ses kaydının yapıldığı tarih: 09 Nisan 1860
* Tarihte bilinen en eski ses kaydının yapıldığı yer: Paris
* Tarihte bilinen en eski ses kaydının niteliği: Bir Fransız halk şarkısının 10 saniyelik seslendirmesinin kağıda işlenmiş şekli.(Bir tür ses grafiği) Bu Fransız halk şarkısı: “Au Clair de la Lune, Pierrot Respondit”
* Tariheki en eski ses kaydını ortaya çıkaran kişi: Tarihçi David Giovannoni
* Tarihteki bilinen en eski ses kaydının dinlenebilir ve anlaşılabilir bir ses haline getirildiği tarih: 27 Mart 2008
* Tariheki en eski ses kaydını dinlenebilecek bir ses haline dönüştürenler: FirstSounds Grubu
* Bu kaydın en önemli özelliklerinden biri, Thomas Edison’ın fonograf adlı icadından 17 sene önce yapılmış olmasıdır. Thomas Edison’un fonograf’ını icad ederken Edouard-Leon Scott de Martinville’in Fonotograf’ından ilham aldığı söylenir.
* Tarihçi David Giovanni’ye göre sesi kaydeden ve daha sonra yeniden dinleyen ilk kişi halen Thomas Edison.
* FirstSounds Grubu: Bir kayıt mühendisi, ses arşivcisi ve kendilerini insanoğlunun ilk ses kayıtlarını bulmaya adamış diğer kişilerden oluşan bir araştırma grubu.
Ses Kaydının Bulunuş Hikayesi:
Ses kaydı, Paris’teki bir arşivde, 1 Mart 2008’de bulundu. Tarihçi David Giovanni, Paris’teki bu arşivde bir ses kaydı olduğunu öğrenince, kaydı incelemek üzere Paris’e gider. Kaydı inceledikten sonra FirstSounds grubu ile iletişim kurarak, FirstSounds Grubu uzmanları ile birlikte çalışarak bu ses grafiğini dinlenebilen bir ses haline dönüştürmeyi başarırlar.
Eski ses kayıtları üzerinde çalışan “First Sounds” adlı araştırma grubuna göre, Scott de Martinville’in 9 Nisan 1860’da kaydettiği, kimliği belirsiz bir kişi tarafından söylenen bir Fransız halk şarkısı (Au Clair de la Lune) dünyanın bilinen en eski ses kaydı.
Bu yazının yazıldığı 15 Ocak 2011 tarihi itibariyle güncellenmemiş pek çok internet sitesinde ilk ses keydını yapan kişi Thomas Edison ve ilk ses kaydının yapıldığı yıl olarak da 1877 bilgisi yer alıyor fakat bu yazıdaki bilgiler ışığında artık ilk ses kaydını yapan kişi Thomas Edison olarak kabul edilemez.
Parisli Edouard-Leon Scott de Martinville’in 09 Nisan 1860 tarihinde ilk ses kaydını yapmayı başarmasından 17 yıl sonra, 1877 yılında Thomas Edison Fonograf adını verdiği icadıyla ses kaydedip sonra da dinlemeyi başarmıştır. Thomas Edison’un yaptığı ilk ses kaydı ”marry had a little lamp” adlı bir çocuk şarkısıdır.
Halk arasında daha çok “Gramofon” diye bilinen Edison’un icadı ses titreşimlerini, döner bir silindire sarılmış bir kalay folyoya, izler halinde kaydediyordu. Edison makinesini denemek için önce ahizeye “Merhaba” diye seslenmiş, folyoyu bir diyaframa bağlı bir iğnenin altından geçirdiğinde, aynı sözcüğün yinelendiğini işitmişti. Bu mekanik-akustik kayıt yöntemi 1920’de elektrikli sistemlerin ortaya çıkmasına kadar sürdü. Bant kayıt sistemlerini geliştirmek içinse, magnetik ilkeleri kullanıldı. Bu sistemler, 1935’te magnetik plastik şeridin devreye girmesiyle, ardından da 1960’larda mikro-elektroniğin kullanılmasıyla, büyük bir ticari başarı kazandı.
Parisli Edouard-Leon Scott de Martinville’in 09 Nisan 1860 tarihinde ilk ses kaydı 5 aşamalı bir kurtarma operasyonuyla anlaşılır ve dinlenebilir bir hale getirilmiş. Bütün aşamalarda alınan sonuçlar ard arda bir videoda birleştirilmiş.
Bu videoda öncelikle Tarihteki ilk ses kaydının günümüze ulaşan Orjinal hali (Original) hali çalınıyor. Bu orjinal hali pek anlaşılır değil.
İkinci olarak bu orjinal kaydın gürültüden arındırılmış hali var (Sound Restoration:Sound Denoising)
Üçüncü olarak ses gerilip esnetilerek çalma hızı artırılmış. Demek ki ekip kaydın yavaş yapıldığını düşünmüş. Kayıt yapılırken elle çevrilen merdane, olması gerekenden yavaş çevrildiği için kayıt orjinal hızında daha ağır-yavaş bir çalma hızına sahip. Ayrıca elle çevrildiği için bütün bölümler aynı hızla çalmıyor. Bu aşamada sesin bütün bölümleri aynı kayıt ve çalma hızına ulaştırılmış. (Sound Restoration: Sound Stretch %50-%70)
Dördüncü olarak sesin tonu ayarlanmış dogal sese yaklaştırılmaya çalışılmış. (Sound Restoration:Tuning & Quantizing)
Beşinci ve son olarak da ses uyumu sağlanmış ve yankı önlenerek, ses stereo hale getirilmiş (Sound Restoration: Cleaning of harmonics, Addition of harmonics, Reverberation, Stereo Panoramma)